مدیر فروش شرکت گردشگری «mersi doo» با بیان اینکه برای گردشگری حلال در بوسنی در سطح دولتی هیچ پروژه، برنامه‌ و حمایتی وجود ندارد، گفت: گردشگری اسلامی در سال‌های اخیر رو به رشد بوده، اما همچنان در زمینه زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در این بخش با مشکل مواجه هستیم. گردشگری حلال نوع خاصی از توریسم است که در آن تمام هماهنگی‌ها، تمهیدات و اقدامات بر مبنای موازین شرع اسلام انجام می‌گیرد. در تعریف کلی‌تر، گردشگری حلال را می‌توان یکی از زیر شاخه‌های گردشگری مذهبی دانست که در آن اقدامات به‌گونه‌ای سازماندهی می‌شود تا مناسب خانواده‌های مسلمان و پایبند به شریعت اسلام باشد.
صنعت گردشگری حلال از جمله بخش‌هایی است که در سال‌های اخیر با رشد بسیار خوبی مواجه بوده و بسیاری از سرمایه‌گذاران در بخش گردشگری به دلیل بازار بسیار وسیع آن، جذب این حوزه شده و سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای برای جذب گردشگران مسلمان انجام داده‌اند. این سرمایه‌گذاری‌ها طیف وسیعی از تغییرات فیزیکی تا وضع قوانین در اماکن توریستی را در برمی‌گیرد.
مقاصد گردشگری حلال مکان‌های خاصی را برای سرگرمی زنان، ممنوعیت استفاده از الکل و گوشت خوک در غذا و ایجاد مکان‌های مناسب برای نماز همراه با فعالیت‌های تفریحی و گردشگری خانوادگی فراهم می‌کند.
آمار گردشگران مسلمان در سال‌های اخیر بیش از سایر گروه‌های توریستی افزایش داشته است و بسیاری معتقدند که به‌زودی صنعت گردشگری در بسیاری از کشورهای جهان براساس نیاز گردشگران مسلمان تغییر خواهد کرد. بر همین اساس خبرگزاری ایکنا در سلسله گزارش و گفت‌وگوها با کارشناسان خارجی این حوزه به ابعاد مختلف این بخش از صنعت گردشگری در نقاط مختلف جهان از مشکلات و موانع تا افق و چشم‌اندازهای آن می‌پردازد.
«نهاد بکانوویچ»، مدیر فروش شرکت گردشگری «mersi doo» در بوسنی و هرزگوین، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایکنا درباره صنعت گردشگری در بوسنی و توسعه گردشگری حلال به عنوان بخشی از گردشگری جهانی در این کشور اروپایی سخن گفت.
بکانوویچ در شرکت گردشگری «mersi doo» که از سال ۲۰۰۸ میلادی در بوسنی و هرزگوین تأسیس شده است، در زمینه رزرو هتل‌ها و تورهای گردشگری برای گردشگرانی که از کشورهای خارجی به بوسنی سفر می‌کنند، فعالیت می‌کند. وی معتقد است، بیشتر گردشگران مسلمانی که به بوسنی و هرزگوین می‌آیند از کشورهای حوزه خلیج فارس مانند عربستان سعودی، امارات و کویت و تعدادی نیز از سلطان‌نشین عمان به این کشور سفر می‌کنند. این فعال بوسنیایی در این باره گفت: ما در فعالیت‌های خود بر مسلمان یا غیرمسلمان بودن افراد تمرکز نمی‌کنیم، بلکه تلاش می‌کنیم که هرآنچه خواست گردشگر مسلمان است و تمام خدمات اسلامی را همچون فراهم کردن هتلی که در آن الکل سرو نمی‌شود، به او ارائه دهیم.
گردشگری حلال در بوسنی و هرزگوین
نهاد بکانوویچ در ارزیابی خود از گردشگری حلال در کشور بوسنی و هرزگوین گفت: مردم اکثراً به بوسنی به عنوان کشوری مسلمان نگاه می‌کنند و در این زمینه حسن ظنّ دارند که در این کشور هر چیزی به صورت حلال یافت می‌شود. اما گردشگر چندانی دیده نمی‌شود که به این کشور بیاید و به دنبال هتل و رستوران حلال باشد، با این وجود اگر چنین گردشگرانی به کشور ما بیایند، همه چیز به صورت حلال در اختیار آنها قرار داده خواهد شد. مردم بوسنی صرفنظر از دین خود، با روی باز پذیرای گردشگران خارجی هستند.
چالش‌های پیش روی صنعت گردشگری در بوسنی
وی با بیان مهمترین چالش‌های پیش روی صنعت گردشگری در بوسنی و هرزگوین، گفت: مهمترین موانع گردشگری در این کشور اروپایی کمبودِ زیرساخت‌های خدمات گردشگری بوسنی یعنی نبودن هتل‌ در برخی مناطق این کشور است.
 بکانوویچ ادامه داد: در دهه گذشته از زمانی که گردشگران کشورهای حوزه خلیج فارس سفر به بوسنی را آغاز کردند، از همان زمان هتل‌ها در منوی خود الکل سرو نمی‌کردند و حضور همزمان زنان و مردان در آنها دیده نمی‌شد. همچنین از همان وقت، هتل‌های بوسنی به‌گونه‌ای فضا را آماده کردند که زنان مسلمان احساس کنند در یک کشور اسلامی به‌سر می‌برند. این فعال گردشگری بوسنیایی ابراز امیدواری کرد که گردشگری حلال در کشورهای مختلف جهان از جمله ترکیه، اندونزی و سایر کشورهای اسلامی رشد و توسعه پیدا کند.
بکانوویچ در پاسخ به این سؤال که: «آیا دولت طرح‌ها و پروژه‌هایی برای توسعه گردشگری حلال ارائه داده است؟» گفت: در سطح دولتی هیچ پروژه و برنامه‌ای وجود ندارد و حتی جامعه نیز در این مورد درک زیادی ندارد، اما می‌توان گفت که این ایده در سال‌های اخیر شروع به گسترش روزافزون کرده است، ولی همانطور که گفتم ما در زمینه زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری با مشکل مواجه هستیم.
وی در خصوص میزان سفر گردشگران به بوسنی نیز اظهار کرد: مشاهده می‌کنیم که این مسئله در حالت رشد مداوم بوده و استقبال از این کشور رو به افزایش است. احساس می‌کنیم که مردم کشورهای زیادی تمایل به سفر به بوسنی دارند و می‌توانیم بگوییم که مردم بوسنی صرف‌ نظر از دین و مذهب و هرگونه گرایشی که دارند با روی خوش پذیرای گردشگران خارجی هستند.
این فعال گردشگری بوسنیایی گفت: بارها من از گردشگران عرب سؤال کرده‌ام که در کدام کشور احساس آرامش و راحتی می‌کنید؟ و هر بار آنها پاسخ داده‌اند که در هیچ کشوری همچون بوسنی از آنها با روی باز استقبال نشده است.
مهمترین آثار دینی گردشگری در بوسنی
وی در زمینه مهمترین آثار دینی گردشگری در بوسنی که شگفتی مسلمانان را بر می‌انگیزد، اظهار کرد: بوسنی کشوری زیباست که دارای آبشارهای زیادی حتی بیشتر از آبشارهای اسپانیا، ایتالیا، آلمان و سایر کشورهای اروپایی است. این یکی از مهمترین عوامل جذب گردشگران به این کشور است. اما گردشگری که می‌خواهد از آثار دینی بازدید کند هم باید گفت که آثار اسلامی مختلفی در این کشور وجود دارد زیرا عثمانی‌ها نزدیک به ۵۰۰ سال در بوسنی اقامت داشتند و آثار بسیاری از خود برجای گذاشتند. از جمله مساجد تاریخی در سارایوو و شهرهای کهن این کشور که عمر آنها به بیش از ۵۰۰ سال می‌رسد. همچون مسجد جامع «غازی خسرو بیک» که در شهر سارایوو، پایتخت کشور بوسنی و هرزگوین قرار دارد. همچنین مساجد تاریخی دیگری نیز در جنوب این کشور چون شهر موستار دیده می‌شود.
این فعال بوسنیایی افزود که مساجد تاریخی بوسنی که قدمت آنها به چند قرن می‌رسد، تاریخ اسلام در بوسنی را برای گردشگران روایت می‌کند.
 بکانوویچ در پاسخ به سؤالی در خصوص استفاده شرکت mersi doo از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای جذب گردشگر از خارج بوسنی اظهار کرد: ما چندان بر ارتباطات اینترنتی تمرکز نمی‌کنیم اما با دفاتر شرکت در دبی، شارجه، عربستان سعودی و دیگر کشورها ارتباط داریم و از طریق خدمت‌رسانی به گردشگران مشتریان بیشتری به دست می‌آوریم، زیرا زمانی که خدمت‌رسانی خوبی به گردشگران داشته باشیم، آنها به گردشگران دیگر نیز اطلاع‌رسانی خواهند کرد. وی در ادامه بیان کرد: علاوه بر این، در شبکه اجتماعی فیسبوک حساب کاربری داریم که به این وسیله تبلیغات خود را انجام می‌دهیم و از تعداد مشتریان خود نیز رضایت داریم.
 ارزیابی میزان رضایتمندی گردشگران از خدمات
بکانوویچ در پاسخ به سؤالی مبنی بر میزان رضایتمندی گردشگران از خدمات ارائه شده اظهار کرد: در هرکاری مشکلات و موانعی وجود دارد اما احساس می‌کنیم گردشگرانی که به بوسنی می‌آیند به‌ویژه در پنج سال اخیر، از خدمات ارائه شده رضایت دارند زیرا استقبال از این کشور دلیلی بر رضایت گردشگران است و هتل‌های جدیدی در این کشور افتتاح شده است. وی افزود: احساس می‌کنیم که گردشگران مسلمان تنها برای دیدن آثار اسلامی بوسنی به این کشور سفر نمی‌کنند، بلکه برای لذا از مناظر طبیعی، آبشارها و آب و هوای خنک بوسنی این سفر را انجام می‌دهند و این چیزی است که گردشگران صرف‌نظر از سطح خدمات ارائه شده، به آن توجه می‌کنند.  این فعال گردشگری بوسنیایی درباره تأثیر بیماری کرونا بر صنعت گردشگری بوسنی و هرزگوین گفت: طبیعتاً کرونا تأثیر زیادی بر گردشگری داشته است چرا که خطوط هوایی بسته شد و با وجود حمایت دولت و پرداخت غرامت به شرکت‌های هواپیمایی، گردشگری وجود نداشت زیرا این غرامت‌ها خسارت‌های به وجود آمده را پوشش نداد. اما امیدواریم سال نوی میلادی سالی پرسود برای ما باشد و بیماری کرونا رخت بربندد.
سخن آخر
مدیر فروش شرکت گردشگری mersi doo در پایان بیان کرد: گردشگران ایرانی، چندان به کشور ما سفر نمی‌کنند. لذا امیدواریم شمار گردشگران ایرانی افزایش یافته و روابط میان ما و جمهوری اسلامی ایران توسعه یابد و گردشگران ایرانی به بوسنی زیبا سفر کنند چرا که قیمت‌ها در اینجا ارزان است و گردشگران احساس امنیت می‌کنند؛ همچنین زنان مسلمان نیز در بوسنی می‌توانند حجاب خود را حفظ کنند.

ملاحظه کارشناسی:
باتوجه به اهمیت میزان تبادلات تجاری میان ایران و بوسنی و ارائه آمارهای اقتصادی سال مالی اخیر و.ا.خ کشورمان که بر کاهش ارزش این مبادلات اشاره داشته است و همچنین نظر به ظرفیت عظیم اقتصاد برند حلال در حوزه غذا-توریسم که هم صنعت تولید مواد غذایی حلال و متناسب با جامعه هدف و در کنار آن بهره مندی از بستر مطلوب اقتصادی و فرهنگی گردشگری را برای هر دو کشور به همراه دارد: پیشنهاد      می گردد: نمایندگان سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی ایران در بوسنی نسبت به این موضوع اهتمام ویژه داشته باشند و در حالی که دولت بوسنی با جمیع مشکلات عدیده ای که برای مدیریت این گونه فعالیت ها دارد، ایشان نسبت به برنامه ریزی مدون و بلند مدت برای مدیریت کلان و جهت دهی فعالیتهای مرتبط در این جمهوری، اقدامات لازم را به سرانجام رسانند.
-قبلا طرحی در خصوص استفاده از ظرفیت عظیم برند حلال و صنعت غذایی مرتبط تهیه و در هفته پژوهش ارائه شده بود که متاسفانه به آن وقعی ننهادند ولی در عرض مدت کوتاهی، و.ا.خ کشورمان همان طرح را طی نامه ای به سازمان متبوع ارسال کرد که با استقبال نیز روبرو شد.
اگر در قالب یک پروژه مدیریتی به این موضع نگاه شود، می توان این چشم انداز را متصور بود که با انجام فعالیت های اقتصادی در قالب برنامه های فرهنگی و هنری، تا حدود زیادی نیز می توان موضوع پیچیده و بغرنج کمبود ارز و اسکناس در داخل کشور را برای نمایندگی های فرهنگی در خارج از کشور را سامان بخشید. این یک ایده و یا طرح ناشدنی نیست چرا که بیشتر کشورهایی که حتی در وضعیت تحریم های سخت هم نیستند، در حال حاضر این برنامه ها را در چارچوب مبانی علمی "اقتصاد فرهنگ" به مرحله اجراء درآورده اند.
-ضمنا پیشنهاد می گردد: این گزارش در اتاق فکر سازمان متبوع مطرح و به عنوان یک برنامه بنیادین به وزارت ارشاد و همچنین وزارت اقتصاد ارسال گردد. همسوئی و مشارکت دستگاه های مذکور با محوریت سازمان متبوع برای اجرای برنامه ها در خارج از کشور می تواند در بلندمدت به عنوان گام های اثربخش و جدی در کشوری همچون بوسنی تلقی گردد.
گمان می رود: انجام این گونه فعالیت ها که از اقتضائات ارتباطات بین الملل در دنیای مدرن امروز است و مخاطبان فراگیر و خاص خود را دارد می تواند به جایگاه ایران در سطح جهان و خصوصا در اروپا با محوریت انجام کار در کشور بوسنی، اهمیت ویژه ای ببخشد.

۲۴ آذر ۱۴۰۰